Urine Analysis

آزمایش Urine Analysis :
◀︎این آزمایش در بخش ادرار آزمایشگاه فجر انجام میپذیرد.

نام آزمایش: ادرار (Urine Analysis )

آمادگی بیمار:

ترجیحا ادرار صبحگاهی باشد. نیاز به ناشتایی ندارد.

نوع نمونه و نحوه جمع آوری آن:

۱- ادرار راندوم )باحجم ۱۵ میلی لیتر) ۲-  ادرار ۲۴ ساعته  ۳- نمونه Supra pubic

موارد  رد  نمونه:

آلودگی با مدفوع/ خونریزی واژینال /کم بودن نمونه / فاصله زمانی نمونه گیری تا انجام ازمایش بیش از یک ساعت باشد / نمونه فاقد مشخصات باشد /ادراری که بیش از دوساعت اززمان آن گذشته باشد ودر یخچال نگهداری نشده باشد.

روش های آزمایش:

بیوشیمی / میکروسکوپی/ ماکروسکوپی

تداخلات دارویی: 

استفاده از کرم واژینال برای بانوان/ انتی بیوتیک

• داروهایی که ممکن اسن سبب افزایش وزن مخصوص شود عبارتند از دکستران و سوکروز

*باید قبل از نمونه گیری از خوردن غذاهایی که رنگ ادرار را تغییر میدهند اجتناب کرد.

اطلاعات تکمیلی:

کاربرد های بالینی:

آزمون تجزیه ادرار بخشی از ارزیابی غربالگری و تشخیصی روتین می باشد.این آزمایش می تواند اطلاعات مقدماتی فراوانی درباره کلیه و سایر فرایند های متابولیکی فراهم سازد.آزمون تجزیه ادرار برای تمام بیمارانی که در بیمارستان پذیرش می شوند، زنان باردار و بیماران قبل از عمل جراحی به طور روتین انجام می پذیرد.این آزمایش جهت تشخیص در بیماران مبتلا به دل درد یا درد پشت، دیزوری ( احتباس ادرار )، هماتوری ، یا تکرر ادرار انجام میشود. به علاوه این آزمون بخشی  از ارزیابی های معمول برای مبتلایان به بیماری مزمن کلیه و برخی از بیماران متابولیک است .

• ظاهر و رنگ:  ادراری که بیشتر از ۱ ساعت در یخچال نگهداری شود ممکن است کدر شود.
• بعضی از غذاها بر روی رنگ ادرار تاثیر می گذارند.هویج ممکن است باعث ایجاد رنگ زرد تیره گردد.چغندر( لبو ) ممکن است رنگ ادرار را قرمز نماید،ریواس سبب قهوه ای یا قرمز شدن رنگ ادرار می شود.
• ااگر ادرار مدت طولانی بماند تیره رنگ می شود که علت آن اکسیداسیون متابولیت های بیلی روبین می باشد.
• بو:
• برخی از غذاها باعث بوی بخصوصی در ادرار می شوند (مانند مارچوبه ، شنبلیله)
• هنگامی که ادرار برای مدت طولانی بماند ممکن است اوره موجود در ان به آمونیاک تجزیه شود و ادرار بوی تند آمونیاک بگیرد.
• کتون ها :

   ۱- در بیماران دیابتی  ممکن است ادرار حاوی کتون باشد. ۲- در روزه داری یا گرسنگی های طولانی ممکن است کتون در ادرار دیده شود.۳- ورزشهای سنگین موجب پیدایش کتون در ادرار می شود.

• وزن مخصوص :
• به دنبال استفاده از مواد رادیوگرافی، وزن مخصوص ادرار افزایش می یابد.
• سرما وزن مخصوص را به طور کاذب افزایش می دهد.
• موادی که ممکن اسن سبب افزایش وزن مخصوص شود عبارتند از دکستران و سوکروز

*باید قبل از جمع آور نمونه از خوردن غذاهایی که رنگ ادرار را تغییر میدهند اجتناب کرد.

*از انجام ورزش شدید نیز قبل از انجام نمونه گیری خودداری نمایید.

**داروهایی که رنگ ادرار را تغییر میدهند : ویتامین B  -فنازوپیریدین یا پیریدیم –ریفامپین-فنی توئین یا دیلانتین**

*نمونه ادرار را بلافاصله به آزمایشگاه انتقال دهید.

*چنانچه نمونه فورا تحت آزمایش قرار نمیگیرد آن را در یخچال نگاه داری

الف – شرح ماکروسکوپیک:

Colour

دامنه تغییرات رنگ ادرار گسترده بوده و عمدتا وابسته به غلظتش میباشد .رنگ ادرار از زرد کمرنگ ( Light yellow ) تا کهربایی تیره  (Dark yellow ) متغیر است. بسیاری از داروها و مواد غذایی میتوانند رنگ ادرار را تغییردهند.اما برخی رنگهامثل قرمز(در هماچوری یا پورفیرینوری ) ، سیاه ( مثلا در آلکاپتونوری )،نارنجی ( بیلیروبینوری ) ، سفید ( چرک فراوان ) و یا آبی تا سبز ( عفونت سودومونایی ) ممکن است مهم باشند و با پیگیری دلیل آنها میتوان به تشخیصهای مهمی دست یافت .

* Appearance ( ظاهر ادرار )  : ادرار نرمال معمولا شفاف است اما ممکن است به واسطه رسوب فسفاتها یا اوراتها، کدر((Turbid یا نیمه کدر( semiturbid ) گردد. حضور گلبولهای سفید یا قرمز، اپی تلیالها و  باکتریها نیز در میزان خاصی میتوانند ادرار را کدر یا نیمه کدر کنند . موکوس نیز میتواند نمای مه آلود ( cloudy) به ادرار بدهد.

* وزن مخصوص ( specific gravity ) : شاخص غلظت مواد محلول در ادرار است که برای سنجش قدرت تغلیظ و رقیق کردن کلیه ها به منظور حفظ و بقای هموستاز به کارمیرود. حدود طبیعی آن برای ادرار راندوم ۰۰۳/۱تا ۰۳۵/۱و برای ادرار ۲۴ساعته ۰۱۵/۱ تا ۰۲۵/۱است و چون یک نسبت است واحد هم ندارد.SG ادرار درطول شبانه روز متغیر است ( به دلیل متغیر بودن نوع غذا و میزان مصرف مایعات در طول روز ) ، لذاSG ادرار راندوم خیلی مفید نیست و بررسی SG ادرار ۲۴ ساعته پیشنهاد می شود.در هیدراتاسیون شدید و دیابت بیمزه SG کاهش و در دیابت قندی ، دهیدراتاسیون و اکلامپسی SG افزایش می یابد.

PH *: بین ۸-۶/۴ متغیر بوده و معمولا حدود ۶ و کمی اسیدی است. برای پزشک این مهم است که PH ادرار را با اطلاعات دیگر ارتباط دهد .مثلا در اسیدوز توبولار کلیوی بر خلاف اسیدوز سیستمیک  PHادرار بیش از ۶ خواهد ماند چون توبولهای کلیه قادر به ترشح کافی یون H+ نیستند .

Protein* : حضور مقادیر زیاد پروتئین در ادرار میتواند یک علامت مهم بیماریهای کلیوی باشد.اما در شرایط فیزیولوژیک وبدون بیماری مثل ورزش و تب هم دفع پروتئین در ادرار افزایش می یابد. دو مکانیسم اصلی که سبب پروتئینوری می شوند :a) صدمه گلومرولی و b) اختلال در عمل بازجذب توبولها میباشند.پروتئینوری شدید،متوسط و خفیف همگی در ارزیابی بیماری کلیوی از اهمیت ویژه ای برخوردارند (مثلا درگلومرولونفریت،شدید در پره اکلامپسی،متوسط و در پیلونفریت نوع خفیف قابل مشاهده است ).

Glucose* : گلوکوزوری بطور معمول وقتی دیده میشود که میزان گلوکز خون از حد آستانه کلیوی بیشتر باشد (>180mg/dl) .هرچند گاهی بطور طبیعی آستانه کلیوی برخی افراد پایین تر از این هم میباشد.دیابت شیرین، تزریق سرمهای قندی ومصرف یکباره و زیاد کربوهیدراتها ( گلوکوزوری گذرا) از دلایل گلوکوزوری هستند.

:Keton(Aceton)*  اجسام کتونی درطی کاتابولیسم اسیدهای چرب ایجاد میشوند.کتونوری به دنبال کتوزیس(افزایش کتونها در خون) حادث میشود.وقتی شخص دچار کمبود مصرف قندها وکربوهیدراتها (مثل روزه داری طولانی) یا دفع کربوهیدراتها از بدن وی افزایش می یابد(مثلا در اسهال و استفراغهای شدید) یا سلولها قادر به دریافت و مصرف کربوهیدرات نیستند(مثلا دیابت)، کتونها بدلیل مصرف چربیها و سوخت ناقص آنها، در خون و ادرار افزایش می یابند.

Blood* : هماچوری، وجود خون درادرار است. گلبولهای قرمز می توانند در شرایط فیزیولوژیک (مثل ورزش سنگین، تب و عادت ماهانه) و یا پاتولوژیک(مثل التهاب حاد مثانه، تروما، زخمها، عفونتها، سرطانهای کلیه یا مثانه، ضربه به کلیه ، انفارکتوس و گلومرولونفریت) در ادرار ظاهر شوند.

Hemoglubin* : هموگلوبینوری، حضور هموگلوبین درادرار بدون حضور RBC میباشد.اگر به هر دلیلی همولیز داخل عروقی در بیمار رخ دهد ( مثل آنمی همولیتیک دارویی، انگل مالاریا، ترانسفوزیون خونناسازگار، سوختگیهای شدید، ورزشهای شدید مثل قدم روهای نظامیان روی سنگفرشها، مارگزیدگی و…) هموگلوبین ِخارج شده از RBCها از کلیه ها عبور کرده، وارد ادرار می شود.البته اگر درهماچوری، ادرار قلیایی باشد یا SG آن پایین باشد(زیر ۱٫۰۰۷) RBC ها ممکن است در ادرار لیز شده و هموگلوبین آنها در ادرار آزاد میشود.

Bilirubin & Urobilinogen: بیلی روبین کونژوگه(مستقیم) به دلیل محلول بودن در آب میتواند از سد کلیه ها عبور کرده وارد ادرار شود( نوع غیرکونژوگه در آب نامحلول است) لذادربیماریهایی که میزان بیلیروبین کونژوگه افزایش می یابد (مثل انسداد مجاری صفراوی)  بیلی روبین در ادرارافزایش می یابد(دقت کنید که درنوزادان با بیلیروبین بالا، بیلیروبینوری نداریم).در روده، بیلیروبین به ترکیبی به نام اوروبیلینوژن تبدیل میشود که از طریق مدفوع دفع میگردد. ۱۰تا ۱۵درصد اوروبیلینوژن ِمدفوع ، به خون بازجذب شده و از طریق ادرار دفع میگردد.اگر به هر دلیلی انسدادی در مسیر بیلی روبین از کبد به صفرا یا از صفرا به روده رخ دهد (مثل سرطان یا سنگها) بیلیروبین وارد مدفوع نشده،اوروبیلینوژنی هم تولید نمیشود؛ لذا اوروبیلینوژن ِ ادرار منفی میشود.اما اگر ساخت بیلیروبین افزایش یابد و به مدفوع راه یابد(مثل یرقان همولیتیک یا هپاتیت)اوروبیلینوژن ادرار نیز افزایش خواهد یافت.

Nitrit: اگر در ادرار، باکتری به میزان متوسط و بیشتر حضور داشته باشد و آن باکتری از احیاکنندگان نیترات به نیتریت باشد ،نیتریت ادرار مثبت خواهد شد

 شرح میکروسکوپیک

WBC ***: گلبولهای سفید می توانند از هر جایی (بین گلومرول تا میزراه) به ادرار راه یابند . حداکثرمیزان نرمال لوکوسیتها در ادرار ۲ عدد در هر فیلد میکروسکوپی میتواند باشد.افزایش لوکوسیتهای ادرار وابسته به یک پروسه التهابی در مجاری ادرار(مثل عفونتها، نفریتها، آزردگیهای مثانه، میزنای و یا پیشابراه) و یا مجاورت آن(مثل آپاندیسیت یا پانکراتیت) میباشد.وجود سیلندرهای (cast) گلبول سفید میتوانند شاهدی بر کلیوی بودن منشأ WBCهای ادرار باشند.در یک ادرار قلیایی و هیپوتونیک میزان WBCادرار درعرض یک ساعت، ۵۰درصد کاهش می یابد(اهمیت ارسال به موقع و انجام به موقع آزمایش U/A).تجمع لوکوسیتی(WBC clamp) قویاً مطرح کننده عفونتهای حاد و یا التهاب مثانه یا میزراه است.

 RBC*** : گلبولهای قرمز می توانند از هر جایی (بین گلومرول تا میزراه) به ادرار راه یابند.بطور نرمال گلبول قرمز در ادرار یافت نمیشودهرچند وجود ۱تا۲ گلبول سرخ در هر فیلد میکروسکوپی معمولا غیرطبیعی نیست.در سنگهای ادراری ، عفونتهای شدید، سرطانها و نیز عادت ماهیانه،RBCها در ادرار ظاهر میشوند.

Epithelial cells***: انواع مختلف سلولهای اپیتلیال(سلولهای توبولار کلیوی، ترانزیشنال و اسکواموس)در ادرار قابل مشاهده اند.افتراق بین این سلولها بسیار مشکل است اما مهمترین ِ آنها سلولهای توبولار کلیوی هستند که ازدیاد آنها در ادرار می تواند آسیب به کلیه و لگنچه را مطرح سازد . کلاً حضور تعداد اندکی سلول اپی تلیال (بخصوص پوششی و ترانزیشنال) درحد ۴-۳ عدد در هر فیلد میکروسکوپی نرمال است و افزایش قابل توجه آنها میتواند نشان از التهاب ناحیه ای از دستگاه ادراری باشد.

***Mucus:  رشته های موکوس که به شکل رشته هایی دراز و موجدارو یا توده ای در ادرار قابل مشاهده اند،به میزان کم در ادرار طبیعی بوده ولی مقادیر زیاد آن در التهابات و دستکاریهای دستگاه ادراری دیده میشوند.

***Bacteria: بطور طبیعی ادرار ِ کلیه ها و مثانه عاری از باکتری بوده ولی امکان دارد آلودگی با باکتریهای موجود در پیشابراه یا واژن یا سایر منابع خارجی اتفاق بیافتد. حضور مقدار بالای باکتری در ادرار بخصوص در حضور تعداد قابل توجه WBCدر ادرار مؤید حضور یک عفونت ادراری است.

***Cast(سیلندرها): سیلندرها در مجاری لوله های کلیوی شکل میگیرند و بدلیل اینکه در مجراها بشکل قالب لوله ها در می آیند به این نام (سیلندر= استوانه) خوانده میشوند . مجاری کلیوی، موکوپروتئینی به نام تام هورسفال ترشح میکنند که ماده بنیادی سیلندرهاست.درصورت توقف ادرار (کاهش چشمگیر در جریان ادرار) یا غلظت بالای مواد حل شده و وجود محتویات پروتئینی در ادرار،کَستها میتوانند در لوله های دیستال و مجاری جمع کننده ادرار شکل بگیرند.سیلندرها همیشه منشأ کلیوی دارند و معرفهای بسیار مهم بیماریهای کلیوی هستند و بر اساس ظاهر و محتویات سلولی که در درونشان قرار میگیرند طبقه بندی میشوند(مثلا Leukocyte cast و یا Granular cast ویاCrystalin cast و… ). به سیلندری که هیچ محتویات سلولی یا غیرسلولی ندارد  Hyalin(شفاف) گویند که میتواند در ادرارهای نرمال به میزان بسیار کمی دیده شود.در انواع نفریتها وآسیبهای کلیوی و نیز در پره -اکلامپسی Castها در ادرار ظاهر میشوند و معمولا پروتئین چنین ادرارهایی مثبت است.

***Crystal: کریستالهای ادرار معمولا در ادرار تازه دیده نمی شوند ولی پس از مدتی ماندن در آزمایشگاه قابل مشاهده میشوند.بدین معناکه اگر ادرار با یک ترکیب خاص قابل کریستالیزاسیون اشباع شده باشد یا خواص حلالیتی آنها تغییر نماید تشکیل میشوند.در برخی موارد این کریستالها در کلیه یا مجاری ادراری شکل میگیرند( منجر به تشکیل سنگها). معمولا اغلب کریستالهای ادراری قابل اهمیت نیستند ( مثل کلسیم اگزالات، انواع اورات و فسفات ،اسید اوریک و… که الزاماً دلیل بر یک بیماری خاص نبوده ولی می توانند در برخی بیماریها افزایش یابند.اما کریستالهایی چون   تیروزین ،لوسین ،سیستئین و سولفانامیدها مهم و شاخص مهمی در بیماریهای کبدی، سیستینوز  و ایجاد صدمات کلیوی می باشند. میزان زیاد میتواند نشان از یک بیماری قارچی باشد.