DMD
آزمایش DMD :
◀︎این آزمایش در بخش مولکولی آزمایشگاه فجر انجام میپذیرد.
دیستروفی عضلانی
دیستروفی عضلانی به گروهی از اختلالات ارثی-عضلانی همراه با ضعف پیشرونده عضلات گفته میشود که ممکن است، سیستم اعصاب مرکزی و یا محیطی در دسته‌ای از آنها آسیب ببیند. ضعف تدریجی عضلات اسکلتی، نقص در پروتئین‌های عضله و مرگ سلول‌ها و بافت‌های عضلانی از ویژگی‌های دیستروفی‌های عضلانی است.
دیستروفی عضلانی را می‌توان یک اختلال چند سیستمی دانست زیرا علاوه بر عضلات، در اندام‌ها و دستگاه‌های مختلف بدن از جمله قلب، دستگاه گوارش، سیستم عصبی، غدد اندوکرین، پوست، چشم و دیگر اندام‌ها اختلال ایجاد میشود. شایع‌ترین نوع دیستروفی‌های عضلانی دیستروفی عضلانی دوشن (DMD) و بکر (BMD) است که از انوع دیستروفی‌های عضلانی وابسته به X هستند و در اثر نقص پروتئین سارکولمایی دیستروفین ایجاد می‌شوند.
در بافت ماهیچه‌ای، سلول‌ها از طریق یک مجموعه (کمپلکس) عظیم پروتئینی به هم متصل شده‌اند. بخشی از این مجموعه در ماتریکس خارج سلولی ECM قرار دارد و بخش دیگر به دیواره درونی غشاء سلول متصل است. نقص در هر یک از اجزای این مجموعه به نوعی از دیستروفی‌ها منجر میشود. پروتئین دیستروفین یکی از اجزاء این سیستم پروتئینی است.
در نوع دوشن علائم اولیه بیماری که شامل ضعف عضلانی و مشکلات حرکتی است در اوائل دوران کودکی بروز می‌‌کند. در این بیماری ضعف عضلانی پیشرونده است و کودک مبتلا به تدریج قدرت حرکت را از دست می‌دهد به طوریکه در اکثر موارد تا پیش از سن ۱۲ سالگی ناچار به استفاده از ویلچر می‌شوند. مبتلایان معمولا هنگام بالا رفتن از پله‌ها با مشکل رو‌به‌رو هستند. ضعف عضلات ران و زانو به ویژه هنگام بلند شدن فرد نمایان می‌شوند . پسران مبتلا به دوشن در ۲۰ درصد موارد IQ کمتر از ۷۰ دارند.
بزرگی پشت ساق پا (enlarged calve) در اکثر مبتلایان به دوشن و همچنین بکر مشاهده میشود. نارسایی قلبی و ذات الریه مهمترین عامل مرگ این بیماران است که بدون کمک‌های جانبی بین ۱۳ تا ۱۹ سالگی رخ می‌دهد.
نوع بکر خفیف‌تر از نوع دوشن است علائم اولیه حدود ۱۲ سالگی بروز می‌یابد. از لحاظ توزیع عضلات درگیر نوع بکر بسیار مشابه دوشن است اما پیشرفت بیماری کند‌تر است. همانند نوع دوشن ممکن است درجه‌ای از عقب ماندگی در مبتلایان دیده شود. در هر دو نوع دوشن و بکر درحدود ۵ تا ۱۰ درصد زنان حامل ممکن است درجاتی از ضعف عضلانی و بزرگ شدگی پشت ساق پا را داشته باشند.
در هر دو نوع دیستروفی عضلانی دوشن و بکر سطح پلاسمایی کراتین فسفوکیناز (CK) در تمام افراد مبتلا افزایش می‌یابد. در نوع دوشن میزان این ماده در خون مبتلایان در حدود ۱۰ برابر و در نوع بکر در حدود ۵ برابر افراد نرمال است.
البته با بالا رفتن سن و از دست رفتن دیستروفین در فیبر‌های عضلانی که منبع تولید ckاست میزان این ماده در خون کاهش می‌یابد. همچنین سطح پلاسمایی این ماده در ۵۰ درصد زنان حامل DMD و ۳۰ درصد زنان حاملBMDافزایش یافته است. البته میزان این افزایش بسیار متغیر و در حدود ۲ تا ۱۰ برابر افراد نرمال گزارش شده است.بررسی‌ها نشان داده است میزان CK در حاملان جوانتر (کمتر از ۲۰ سال) بیشتر از حاملان مسن‌تر (بیشتر از ۲۰ سال) است.
توارث این بیماری وابسته به X مغلوب است. از آنجایی زن‌ها دو کروموزم X و مردها یک کروموزم X دارند این بیماری در طول نسل‌ها توسط زنان منتقل میشود و در مردان خانواده بروز کند. زنان ناقل به احتمال ۵۰ درصد بیماری را به فرزندان پسر منتقل می‌کنند.
ژن دیستروفین بزرگ‌ترین ژن کشف شده انسانی است. طول آن در حدود ۳/۲ میلیون باز نوکلئوتیدی است و ۷۹ اگزون دارد. جهش‌های متنوعی در طول این ژن بزرگ باعث بروز دیستروفی عضلانی DMD و BMDمی‌شوند. بیشتر جهش‌های این ژن به صورت حذف است. این حذف‌ها در یک یا چند اگزون ژن دیستروفین در میان دو سوم پسران مبتلا به بیماری دیده میشود.
همچنین تخمین زده میشود در حدود یک سوم موارد بیماری ناشی از جهش جدید باشند. حدود ۵ تا ۱۰ درصد بیماران نیز حاوی دوپلیکاسیون در یک یا چند اگزون این ژن هستند. تصور میشود بقیه موارد بیماری نیز به دلیل جهش های نقطه ای رخ دهد. دو ناحیه از ژن دیستروفین مستعد حذف است (ناحیه داغ یا Hot Spot). یکی از این دو ناحیه به ناحیه داغ ´۵ موسوم است و بین اگزونهای ۳ تا ۱۹ قرار دارد. ناحیه دیگر که به ناحیه داغ ´۳ موسوم است در میان اگزونهای ۴۵ تا ۵۲ قرار دارد.
روشهای مختلفی ژنتیکی برای مطالعه و شناسایی این جهش‌ها در مبتلایان و زنان حامل وجود دارد. با این روش‌ها می‌توان وجود جهش را در جنین نیز بررسی کرد (تشخیص پیش از تولد). از جمله این روش‌ها بررسی مستقیم حذف‌های شایع با انجام PCR ، تشخیص ناقلان با روش پیوستگی ژنی، بررسی دوزاژ ژنی با انجام آزمایش Real Time PCR و روش MLPA است.
در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی فجر ساری ۲۰ حذف در اگزونهای ژن دیستروفین با استفاده از روش Multiplex PCR مورد بررسی قرار میگیرند. اگر جهش در هر کدام از این اگزون‌ها شناسایی شد یک تک PCR نیز برای تأیید وجود جهش گذاشته میشود. تخمین زده میشود با این روش۹۰ درصد ژنهای دیستروفین مورد شناسایی قرار گیرد.
سایر جهش‌ها و همچنین درج شدگی‌های ژن دیستروفین نیز با آزمایش پروپ‌های چندگانه لیگاند شونده (MLPA) مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این روش امکان بررسی سایر اگزون های ژن دیستروفین با دقت و سرعت بالا در یک آزمایش فراهم میشود.
